‘Oku ngāue‘aki ‘emau tuʻutuʻuni ngāue ki he malu ‘a e fakamatala fakafo‘ituituí ki he ngaahi fakamatala fakafo‘ituitui kotoa pē ‘oku tānaki ʻe he Kāinga Ora – kau ngāue ‘i he Ngaahi ‘Api mo e Komiunitī, kau ngāue fakakonituleki mo e ngaahi kautaha kehe (third parties) ‘oku mau fengāueʻaki ke fakahoko e ngāue kotoa pē mo koé, pea kau ai mo e kotoa ‘o ‘emau:
Ko e fakamatala fakafo‘ituitui ko ha fakamatala ia fekauʻaki mo ha taha ʻe lava ke ʻiloʻi hangē ko e hingoa ʻo ha taha, fakaikiiki ʻo e fetuʻutakí, paʻanga hū maí, pe fakaikiiki ʻo ‘ene ngāue.
Kuo faʻufaʻu ʻa e tuʻutuʻuni ngāue ko ʻení ʻo fakatatau ki he fiema‘u ‘a e e lao ‘oku fekau‘aki mo ia, kau ai ʻa e Lao ki he Malu ‘a e Fakamatala Fakafo‘ituitui 2020 (Privacy Act 2020). ʻOkú ne fokotuʻutuʻu atu ‘a e founga te mau lava ʻo tānaki, ngāue‘aki, tuku atu, tauhi mo fakaʻatā atu ai ‘a e fakamatala fakafo‘ituituí.
‘Oku mau toe tokanga foki ke feau ‘a homau ngaahi fatongiá ʻi he malumalu ʻo e Te Kawa Mataaho – Komisiona ki he Kau Ngāue Fakapule‘aga mo e Founga Pau ‘oku Tānaki‘aki ‘a e Fakamatala (Public Service Commission‘s Information Gathering Model Standards).
Oku mau tukupā ke fakapapauʻi ʻoku maluʻi ho‘o totonu fakafoʻituituí. ‘Oku tala atu ‘e he tu‘utu‘uni ngāué ki hono maluʻi ‘o ho‘o fakamatala fakafoʻituituí ‘a e:
ʻOku mau tānaki ‘a e fakamatala fakafu‘ituitui ki ha ngaahi taumuʻa fakalao ʻoku fekauʻaki mo ʻemau ngaahi ngāué.
ʻOku kau ki heni ʻa e:
‘E lava ke mau maʻu e fakamatala ko ‘ení mei a:
‘Oku mau tānaki mo ngāue‘aki ‘a e fakamatala fakafo‘ituituí ke:
ʻE lava ke fekauʻaki ʻa e fakamatala ʻoku mau tānakí ki hono tokanga‘i ‘o ho‘o aleapau ki he nofo totongí, fakahoko ha ngaahi ngāue fakapaʻanga mo tokoni atu ‘i he tafa‘aki kotoa pē (wrap around services), pe fakahoko ʻemau ngaahi ngāue ki he langa fakalakalaka ʻo e koló.
‘Oku mau tānaki fakahangatonu pē ‘a e fakamatala fakafoʻituitui meiate koé; ‘Oku mau tānaki ia mei ha ngaahi feitu‘u kehekehe, ‘o kau ai e taimi ʻokú ke:
‘I he konga faka‘osi ‘o e kotoa ‘o ‘emau ngaahi foomú ʻoku ʻi ai ha fakamatala ki he malu ‘a e fakamatala fakafoʻituituí pea ʻoku totonu ke ke lau.
‘Oku faka‘atā atu koe ‘i he niʻihi ʻo ʻemau ngaahi uepisaití pe ngaahi polokalamá ke ke ʻomai hao fakamatala fakafo‘ituitui ʻaki ha‘o fakafonu ‘a e foomu ʻi he ʻinitanetí.
Kimuʻa peá ke fakahū mai ha ngaahi foomu ʻi he ʻinitanetí kiate kimautolu, ʻe kole atu ke ke fakapapauʻi ʻoku moʻoni mo totonu ʻa e fakamatala naʻá ke ʻomaí. ‘Oku mau lekooti malu ʻa e fakamatala ko ʻení pea ngāue‘aki ia ke fakatonutonu ʻaki ʻemau ngaahi fakamatalá. ‘Oku hoko leva ia ko e konga ‘o hoʻo ngaahi lekooti ‘i he Kāinga Ora.
Kapau te ke ʻomi e fakaikiiki ʻo ho fetuʻutakí hangē ko e tuʻasila ʻīmeilí pe fika telefoni toʻotoʻó, ʻe lava ke mau ngāue‘aki ʻeni ke ʻoatu:
Tānaki atu ki hono maʻu fakahangatonu ho fakamatala fakafo‘ituitui meiate koé, ʻoku fakaʻatā kimautolu ʻe he lao ʻi he ngaahi taimi ʻe niʻihi ke tānaki mai hao fakamatala fakafo‘ituitui mei ha kakai mo ha ngaahi kautaha kehe ‘i he ngaahi makatu‘unga ‘e ni‘ihi.
Taimi ‘e ni‘ihi ‘oku ‘ikai te ke ‘ilo ia ‘e koe kuo mau ma‘u mai ‘e mautolu ha fakamatala fekau‘aki mo koe. Ko e ngaahi kautaha ‘oku ‘ikai ke mau ngāue fakahangatonu mo kinautolu ka ‘oku mau tānaki ‘a e fakamatala mei ai ‘oku kau ai ‘a:
ʻE lava ke ngāue‘aki ‘a e fakamatala ʻoku mau tānakí ke:
Ko e fakakakato ho ngaahi fatongiá ‘oku kau ki ai ‘a ho‘o ‘omai ‘a e fakamatala ‘oku totonu.
ʻOku mau kole atu ia ke mau lava ʻo:
Ko e ngaahi lao ‘oku mau ngāue‘aki ‘oku kau ai ‘a e:
Kuo pau, ‘i he fiema‘u ‘a e laó, ke ke ‘omai kiate kimautolu ‘a e fakamatala ke mau lava ‘o fakafuofua‘i ‘aki ‘a ho‘o ngaahi mo‘ua pe ngaahi monū‘ia ‘okú ke ‘atā ki aí. ‘E lava ke fakahoko ha ngaahi tautea ‘o kapau ‘e ‘ikai te ke fai eni.
‘Oku mau toki ngāue‘aki pē mo tuku atu ʻa e fakamatala fakafo‘ituituí:
ʻOku kau heni hono ngāue‘aki mo faka‘atā ʻo e fakamatala ke fakahoko ʻaki e ngāue ki he aleapau nofo totongi, ngaahi tohi kole ki he pa‘anga tokoni ki ha ‘uluaki fakatau ʻapi, mo e ngaahi tohi kole ki he Kiwibuild. ‘I he ngāue ki hono tokanga‘i ‘a ho‘o aleapau ki he nofo totongí, ‘e lava pē ke mau tukuatu ha fakamatala kiate kinautolu ‘oku mau ngāue fakakonituleki ke nau lava ‘o fai ‘a e ngāue monomonó.
E lava ke mau tukuatu ha fakamatala fakafo‘ituitui ʻo ka fakangofua pe fiema‘u ‘e he laó.
Te mau lava ke tuku atu ha fakamatala ʻoku fiema‘u ki hano fakatotoloʻi ‘o ha ngaahi hia, pē ‘oku ‘i ai ha uesia lahi ki he mo‘ui leleí pe malú. Kapau ‘e fakamanamana‘i pe pā‘usi‘i ‘emau kau ngaué, ʻe lava ke mau ‘ave ‘eni ki he kau Polisí pea ‘oange mo e fakamatala ‘oku fekau‘aki mo e me‘á ni.
‘Oku mau tukuatu ha ngaahi fakamatala fakafo‘ituitui ki ha ngaahi potungāue fakapuleʻanga ‘e ni‘ihi ‘i he malumalu ‘o e laó ‘o hangē ko hono fakangofua ke vahevahe atu ‘a e ngaahi aleapau pē ha tafa‘aki ‘oku ʻi ai ha mafai pau fakalao ke vahevahe.
ʻOku kau ki heni ʻa e:
‘Oku mau fe‘aveaki fakafetongi ‘a e fakamatala ki he ngaahi taumuʻa fakasitetisitiká mo e Potungāue Sitetisitika ‘a Nuʻu Silá. ʻE lava foki ke mau ngāue‘aki ‘a e fakamatala fakafo‘ituituí ki ha ngaahi fakatotolo, koloa pē ke ʻoua naʻa pulusi ʻa e olá ʻi ha fa‘ahinga founga ʻe lava ke ʻiloʻi ai ʻa e tokotaha ʻoku kaunga ki aí.
ʻE lava ke mau tukuatu ha fakamatala fekauʻaki mo koe mo ho fāmilí ki ha ngaahi kautaha ‘oku nau tokanga‘i ‘a e houtamaki ‘i he familí ʻi he malumalu ʻo e Lao ki he Houtamaki ‘i he Fāmilí 2018 pē ki he ngaahi kautaha ‘oku nau tokanga‘i mo malu‘i ‘a e tu‘unga lelei ‘o e mo‘ui ‘a e fānaú ‘i he malumalu ʻo e Lao Oranga Tamariki 1989.
‘E lava foki ke mau tukuatu hao fakamatala ki ha ngaahi kautaha ‘oku ‘ikai kemau ngāue fakahangatonu mo kinautolu ke tokoni‘i kimautolu ‘i he fetu‘utaki pe tu‘uaki atu ‘emau ngaahi sēvesi kiate koé.
‘Oku mau faka‘apa‘apa‘i ‘a e malu ‘a ho‘o fakamatala fakafoʻituituí pea mau tauhi ai hoʻo ngaahi fakamatalá ke malu tukukehe kapau ‘oku fiema‘u fakalao pe fakangofua ke mau tuku atu ia.
‘Oku mau faʻu mo tauhi ha ʻātakai malu ke maluʻi ai hoʻo fakamatala fakafo‘ituituí mo ho ngaahi lekootí.
‘Oku mau ngāue‘aki ha ngaahi founga malu ke maluʻi ʻaki ‘a e fakamatalá ke ‘oua na‘a mole, hū ta‘efakangofua ha taha ki ai, ngāue‘aki, pe tukuatu ki tu‘a.
‘Oku mau fai ha ngaahi ngāue ke fakasi‘isi‘i ‘aki ʻa e faingamālie ke ngāue hala ʻaki ha ʻilo‘i‘anga makehe (unique identifier) ‘a ia kuo mau tuku atu kiate koé, hangē koho fika kasitomā.
ʻOku fai homau lelei tahá ke fakapapauʻi ʻoku tonu ʻa e fakamatala fakafo‘ituitui ‘oku mau tānakí, ngāue‘akí pe tuku atu ki tu‘á.
Ko e taimi ʻokú ke ʻomai ai ha fakamatala kiate kimautolu, pe ‘oku hangatonu mai pe fakafou mai ‘e hao fakafofonga, ʻe fakatonutonu leva ki ai ʻemau ngaahi lekōtí.
ʻOku tonu ke ke talamai ke mau ‘ilo pe ‘oku ‘i ai ha faʻahinga liliu ‘i he tu‘unga ‘okú ke ‘i aí pe ala uesia hoʻo aleapau ki he nofó pē ko hoʻo ‘atā ki he ʻemau ngaahi ngāué pe ngaahi sēvesí.
ʻOkú ke maʻu ʻa e totonu ke kole ke mau fakatonutonu ha ngaahi fehālaaki pe ngaahi meʻa ʻoku ʻikai ke ma‘u ‘i he fakamatala ʻoku mau maʻu fekau‘aki mo koé.
Te mau tauhi ho fakamatala fakafo‘ituitui ki he loloa taha ʻe ala fiemaʻu ke a‘usia ‘a e taumu‘a na‘a mau tānaki mai aí.
Kapau ʻe fakakau hoʻo fakamatala fakafo‘ituitui ko ha konga ʻo hoʻo lekooti Kāinga Ora, te mau tauhi ʻa e fakamatalá ʻo fakatatau mo e Lao ki he Lekooti ‘a e Kakai 2005 (Public Records Act 2005).
Te ke lava ʻo hū mo ‘a‘ahi holo ki he ‘emau ngaahi uepisaití pea ‘e ‘ikai fiema‘u ia ke ‘oatu ha fakamatala fakafo‘itutui.
ʻOku ‘ikai ke:
ʻOku ʻikai te mau feinga ke ʻiloʻi ‘a kinautolu ʻoku nau ngāue‘akí pē ngaahi founga ‘enau ‘a‘ahi holo ‘i he ‘initanetí tukukehe kapau kuo nau fili ke ‘omai kiate kimautolu ha fakamatala fakafo‘ituitui.
Kapau ʻokú ke hū ki heʻemau uepisaití ke lau pe tukuhifo ha fakamatala, ʻoku mau lekooti ha ngaahi fakamatala ʻoku ʻikai fakafo‘ituitui ʻi ha faile, hangē ko e:
‘Oku to e ngāue‘aki foki ‘e he ‘emau ngaahi uepisaití ‘a e ngaahi faka‘ilonga ‘ata (pixel) pe faka‘ilonga third party ke tokanga‘i ‘aki e ‘ulungaanga. ʻOku ngāue fakataha e ngaahi faka‘ilonga mo e cookies pea lahi e taimi ko e ʻimisi faka‘iloga ia ʻoku ‘asi mai, ‘o ʻikai faʻa lahi hake ʻi he pixel ʻe 1 x 1 pixel, pea ‘oku tu‘u ‘i ha uepisaiti pe peesi.
ʻOku mau ngāue‘aki faka‘ilonga third party mei he DoubleClick Floodlight ke lau ʻa e tu‘olahi ʻa e taimi ne ʻaʻahi mai ha ni‘ihi ki ha peesi ‘i he uepisaiti ‘a e Kāinga Ora ʻi he hili e sio pe lomiʻi ʻi ha taha ʻo ʻemau ngaahi tuʻuakí.
‘Oku lolotonga ngāue‘aki ʻe he ‘emau ngaahi uepisaiti ʻa e Google Analytics ke tokoni ki hono ‘analaiso e founga hono ngāue‘aki ‘e he kau kasitoma ‘emau ngaahi uepisaiti. Ko e ngaahi me‘angāue faka‘analaiso ko ʻeni ‘oku ngāue‘aki ‘a e "session cookies", ʻa ia ko ha ngaahi faile fakamatala ʻoku fokotuʻu ʻi hoʻo komipiuta, ke tānaki ʻa e fakamatala angamaheni ki he hū ki he ‘initaneti mo e fakamatala ki he ‘ulungaanga ‘a e kau ‘a‘ahi ʻi ha founga ʻoku ʻikai ʻiloʻi ai koe.
Ko e fakamatala naʻe fokotu‘u ʻe he Google Analytics cookie fekauʻaki mo hoʻo ngāue‘aki ʻo e uepisaiti, kau ai ho tuʻasila IP, ʻoku ʻave mo tauhi ia ʻe he Google ‘i tu‘a mei Nuʻu Silá ni. Ko e fakamatala ki he muimui‘ī ‘oku tauhi ia ‘i ha fakamatala ʻoku pule‘i ʻe he Google. ʻOku ngāue‘aki leva ʻa e fakamatala ki he muimui‘ī ʻe he Google ke tānaki ha ngaahi lipooti fakasitetisitika ʻi he fehū‘aki ‘i he uepisaiti ke mau vakai ‘aki ʻa hono ngāue‘aki ʻo e uepisaiti. ʻOku lava heni ke mau:
He ʻikai te mau ngāue‘aki ‘a e ngaahi me‘angāue faka‘analaiso ‘i he uepisaití ke muimuiʻi pe tānaki ha faʻahinga fakamatala fakafo‘ituitui ʻo e kau ʻaʻahi mai ki heʻemau uepisaití, hangē ko e ngaahi ID mo e ngaahi lea fakafo‘ituitui ki he huú ki ai (password). He ʻikai te mau fakafehokotaki ha faʻahinga fakamatala ʻoku tānaki mei he ‘emau ngaahi uepisaití mo ha faʻahinga fakamatala fakafo‘ituitui mei ha fa‘ahinga feitu‘u pē ‘oku kau ki he ‘enau ngaahi me‘angāue ki he ‘analaiso ‘i he uepiaití. He ʻikai te mau fakafehokotaki, pe fekumi ke fakafehokotaki, ha tu‘asila IP mo ha fakamatala fakafo‘ituitui ‘o ha taha ‘okú ne ngāue‘aki ha komipiuta.
Ko ha ni‘ihi ‘o ‘emau ngaahi sēvesi ‘i he ‘initanetí ‘okú nau to e ngāue‘aki ‘a e cookies ke ‘ilo‘i ‘a e taimi te ke hū mai ai ke ngāue‘aki ‘a e sēvesí. Ko e ngaahi cookies ‘e ‘osi hono ‘aongá (expire) ‘i he taimi pē teke hū ai ki tu‘á pe ‘i loto ‘i ha miniti ‘e 15 ‘a e ‘ikai keke ngāue‘akí pea ‘ikai ke ‘i ai hao fakamatala fakafo‘ituitui.
Te ke lava ‘o tali pe ‘ikai tali ‘a e cookies ‘aki ha‘o fakalelei‘i ‘a e ngaahi fokotu‘utu‘u ‘i ho‘o ngaahi polokalama ki he ‘a‘ahi holó. Te ke lava ‘o ‘ilo ‘e ne ngāué ‘aki ha‘o to e vakai‘i ‘a e nāunau tokoni ‘oku oatu ‘e he kautaha ‘okú ne ‘oatu ho‘o polokalama ki he ‘a‘ahi holó. Ko ho‘o ta‘ofi ‘a e cookies ‘e ‘ikai ke uesia ai ‘a e malava ke ke ngaue‘aki ‘emau ngaahi uepisaití.
Te ke lava ʻo kole ke ‘oatu hoʻo fakamatalá meiate kimautolu ʻi he malumalu ‘o e Privacy Act 2020. Te ke lava foki ʻo kole ke ‘oatu ha fakamatala kehe ‘oku tauhi ‘e he Kāinga Ora ‘i he malumalu ‘o e Lao ki he Fakamatala Faka‘ofisiale 1982 (Official Information Act 1982).
‘Oku ‘i ai foki mo ho‘o totonu ke kole ke ‘atā atu ‘a ho fakamatala fakafo‘ituitui ʻoku mau tauhi ko e konga hoʻo lekooti ‘i he Kāinga Ora. Te ke lava foki ‘o ma‘u atu ha fakamatala ‘i ha taimi pē ‘i hono ngāue‘aki ‘a e MyKāingaOra.
Kātaki ‘o telefoini mai kiate kimautolu ‘i he 0800 801 601 ke kole ha tatau ‘o ho fakamatala fakafo‘ituituí. ‘E lava ke mau fiemaʻu ha fakamo‘oni ki ho ‘ilo‘i‘anga totonú kimu‘a pea mau toki ‘oatu ha tatau ʻo e fakamatala ko‘ení.
Te mau tali atu ‘a ho‘o kole fakamatalá ‘i loto ‘i he ‘aho ngāue ‘e 20 mei hono ma‘u mai ho‘o kolé. Te mau ‘oatu ha tohi fakatokanga ‘o kapau ʻoku mau to e fiema‘u ha taimi lahi ange ke ‘oatu ai ha talí. Kapau ‘e ‘ikai te mau tali ho‘o kole ke ‘atā ki he fakamatalá, te mau fakahā atu ‘i ha tohi mo fakamatala‘i atu ‘a e ngaahi ‘uhinga ‘o e ‘ikai ke talí mo fokotuʻutuʻu ha toe ngaahi sitepu te ke lava ʻo hoko atu ki ai.
Kapau ‘okú ke pehē ʻoku hala ha ni‘ihi ‘o ho ngaahi fakamatala ‘oku mau tauhí, te ke lava ʻo kole mai ke mau liliu ia. Te mau vakai‘i hoʻo kolē pea ʻe liliu ʻa e fakamatala ‘oku kau ki aí, pe talaatu ‘a e ‘uhinga ʻokú mau pehē ai ‘oku ‘ikai totonu ke liliu ʻa e fakamatalá. Kapau he ʻikai te mau liliu hoʻo failé, ʻoku kei ‘i ai pē ho‘o totonu ke tānaki mai ha‘o fakamatala ki he fakatonutonú pea te mau fokotu‘u ‘a hoʻo kole liliú ʻi ho lekootí.
http://kaingaora.govt.nz/contact-us/make-an-official-information-act-oia-request/
‘I he Kāinga Ora, ‘oku mau tukupā ke fakahoko ‘a e sēvesi laulōtaha. Kapau ʻoku ʻikai te ke fiemālie ʻi heʻemau sēvesi, ngaahi founga ngāue, pe ha faituʻutuʻuni, te ke lava ʻo muimui ki he founga ʻo e ‘omai ha‘o lāunga.
Kapau te ke fili ke fai ha lāunga ki ha sino ʻi tuʻa pe ki ha pule faitu‘utu‘uni ‘o hangē ko e ‘Omipatimeni (Ombudsman) pe ʻofisi ʻo e Komisiona ki he Malu ‘a e Fakamatala Fakafo‘ituituí, ʻe toki ala lava ai ke mau vahevahe atu ho fakamatalá mo kinautolu ‘i ha konga ʻo ʻenau ngaahi faka‘ek‘eké.
http://kaingaora.govt.nz/tenants-and-communities/our-neighbours/provide-feedback-or-a-complaint/
Kapau ‘oku ‘i ai ha‘o ngaahi fehu‘i pe hohaʻa fekau‘aki mo ‘emau tuʻutuʻuni ngāue ki he malu fakafo‘ituituí, kātaki ‘o fetu‘utaki ki he:
The Privacy Officer
National Office
Kāinga Ora – Homes and Communities
PO Box 2628
Wellington 6140
‘Īmeili privacyofficer@kaingaora.govt.nz
Kapau ʻoku ʻikai te ke fiemālie ki heʻemau tali ki he meʻa ʻokú ke hohaʻa ki aí, ʻe lava ke ke fetuʻutaki ki he Komisiona ki he Totonu Fakafo‘ituituí:
Officer of the Privacy Commissioner
PO Box 10094
Wellington 6143
Telefoni 0800 803 909
Fax 04 474 7590
‘Īmeili enquiries@privacy.org.nz
Ko e ‘Ofisi ‘o e ‘Omipatimeni ‘okú ne tokangaekina ‘a e ngaahi lāungá mo fakatotolo‘i ‘a e ngaahi founga ngāue ‘a e ngaahi potungāue fakapule‘angá, ‘o kau ai mo e ngaahi kole faka‘ofisiale ki he ngaahi falamatalá.
Fekumi ki ha fakamatala lahi ange fekau‘aki mo e ‘Ofisi ‘o e ‘Omipatimeni